چینش مشارکتی
شکل خوشه ای نوع دیگری از آرایش کلاس درس است که در آن تعدادی کمتری از یادگیرندگان که معمولاً در گروه های 4 تا 8 نفره و به شکل خوشه ای نزدیک به هم قرار گیرند، وجود دارند این نوع از چینش خصوصاً برای فعالیت های یادگیری مشارکتی که دانش آموزان و یا کودکان مهدکودک ها برای رسیدن به اهداف آموزشی مشارکت دارند، می تواند بسیار مفید واقع شود.
روش آرایش خوشه ای باعث تقویت تعامل اجتماعی در بین یادگیرندگان می شود. اما تعامل بین کودکان و توجه مستقیم آن ها در جایی که نیمکت ها به شکل ردیفی قرار گرفته اند، کاهش پیدا می کند. چیدن صندلی ها و یا نیمکت ها به شکل ردیفی برای انجام تکالیف فردی دانش آموزان مفید است، در حالیکه چیدن نیمکت ها به شکل خوشه ای برای یادگیری ای مشارکتی مفیدتر هستند.
در محیط های آموزشی که صندلی به شکل ردیفی چیده شده اند، معلم بیشتر با دانش آموزانی تعامل دارد که در جلو و یا وسط کلاس نشسته اند به عنوان مثال در بیشتر موارد دیده می شود که یادگیرندگان جلوی کلاس نسبت به سایر یادگیرندگان سوالات بیشتری از معلم می پرسند.
و به احتمال زیادتر بحث را آغاز می کنند. بنابراین اگر مربی و یا معلمی از چینش ردیفی در کلاس درس استفاده کند باید منطقه عمل خود را گسترش دهد و در تمام زمان تدریس در کلاس درس قدم بزند و با یادگیرندگان تماس چشمی برقرار کند، و با همه دانش آموزان خصوصاً کودکانی که در صندلی های اطراف نشسته اند، صحبت کند و به طور دوره ای، جای صندلی های آن ها را تغییر دهد، به شکلی که همه یادگیرندگان برای نشستن در جلوی کلاس فرصت مساوی داشته باشند.
در مجموع باید برای طراحی آرایش و چینش کلاس چند نکته مهم را در نظر داشت. که البته این امر کاملاً بستگی به سطح و مقطع تحصیلی یادگیرندگان دارد به عنوان مثال وقتی برای مهد کودک و یا کودکستان و مدارس ابتدایی تدریس می کنیم آنچه که در چینش صندلی های یادگیرندگان مهم است، توجه به زمینه هایی برای خواندن با صدای بلند و آموزش خواندن با گروه های کوچک به صورت همزمان است، همچنین آموزش گروهی ریاضی و کارهای هنری و دستی از اهمیت زیادی برخوردار است.
در حالیکه یک معلم درس علوم در دوره دبیرستان باید به آموزش کل گروه و فعالیت های آزمایشگاهی که قابلیت دسترسی داشته باشد توجه کند، همچنین باید به نمایش های رایانه ای توجه زیادی داشته باشد.
پس لازم است یک معلم برای هر فعالیت یادگیری، یک آرایش کلاس ویژه را در نظر بگیرد. البتّه وجود یک برنامه اصلی برای چینش و آرایش کلاس از اهمیت فوق العاده ای برخورداراست یعنی یک معلم کارآمد باید چند برنامه اصلی را تهیه کند و سپس از بین آنها، آن برنامه ای را که به بهترین نحو ممکن موثر است انتخاب کند. البتّه توصیه مهم این است که قبل از شروع سال تحصیلی از دانش آموزان و یادگیرندگان در مورد علاقه مندی برای نوع چینش کلاس درس نظر خواهی شود. و در قبال پیشنهاد منطقی آنها انعطاف نشان داده و هر یک را امتحان کند. از سوی دیگر یک معلم کارآمد در طراحی در باره چینش کلاس درس، انعطاف لازم را خواهد داشت، یعنی او بعد از شروع سال تحصیلی در مورد چگونگی تأثیرگذاری نوع آرایش کلاس خود ارزیابی لازم را انجام خواهد داد و چنانچه مشکلی ایجاد شده بود باید بتواند آن را تغییر دهد، قدرت تغییر فرایند مهمی است که یک معلم کارآمد در کلاس درس از خود نشان می دهد. به عنوان مثال وقتی مربی یک مهد کودک متوجه شود که زمان خواندن یک شعر یا قصه برای کودکان که دور او تجمع کرده اند، اشکالاتی در رفتار آنها شکل می گیرد، باید بتواند این چینش را در فرآیند قصه خوانی در کلاس تغییر دهد زیرا این شکل تجمع، کارآمدی کلاس را کاهش می دهد. بنابر این مربی می تواند با نشاندن کودکان بر روی صندلی به شکل نیم دایره به میزان زیادی از اشکالات رفتاری آن ها کم کند.
دکتر حمیرا آزادمنش
روانشناس
بخش محیط کار تبیان
